Ik hou van kunst en lees er veel over, maar soms komt het zelfs per toeval bij mij terecht. Als ik de verkoopster van boekhandel Amesz (Kralingen, Rotterdam) om een aanrader vraag, verkoopt ze mij zonder omhaal het boek ‘Het huis aan de Gouden Bocht’ van Jessie Burton. Ik word meegezogen in het leven van een getrouwde, welgestelde vrouw in het Amsterdam van de zeventiende eeuw en haar mysterieuze miniatuurhuis. Dat blijkt het beroemdste poppenhuis van de wereld te zijn.
In het Rijksmuseum is het te bezichtigen, maar het is mij niet opgevallen tussen al dat kunstgeweld. Toch is het poppenhuis van Petronella Oortman opzienbarend. Het huis koste ongeveer € 30.000, een astronomisch bedrag in het Amsterdam van de zeventiende eeuw. Een succesvolle koopman verdiende gemiddeld 1500 tot 3000 gulden per jaar en kon zich een dergelijk huis niet veroorloven. Het huis van Petronella kon om die reden rekenen op internationale bezoekers, soms zelfs van voorname afkomst. Zij troffen dan een waarheidsgetrouwe miniatuurversie aan van Petronella’s woning in de Warmoestraat.
Waarom schaften rijke vrouwen miniatuurhuizen aan? Zoals in het boek van Burton wordt gesuggereerd, lijkt de aanwezigheid van een miniatuurhuis een spookachtige spiegel van het huishouden dat de eigenares bestierde. Gebruikten de vrouwen hun miniaturen misschien als managementtool voor de vele verwikkelingen in huis, zoals een generaal zijn aanvalsstrategie uiteenzette op een landkaart? In het verhaal lijkt het of de miniaturen de realiteit zelfs voorspellen.
De website van het Rijksmuseum verwijst die theorie naar het rijk der fabelen. Het hebben en vullen van miniatuurhuizen blijkt slechts een extreem uitbundige hobby te zijn geweest, een trend die onder de rijkste vrouwen populair was tot in de negentiende eeuw. De kunstig vervaardigde miniatuurvoorwerpen werden zo waarheidsgetrouw nagemaakt. Het huis van Petronella blonk hierin uit, omdat alle voorwerpen van dezelfde materialen waren gemaakt als hun originelen. Zo bestelde Petronella zelfs porseleinen miniatuurservies in China.
Voor ons blijkt die geldverslindende hobby van onschatbare waarde. Vooral Petronella’s huis, waarvoor alle bekleding en voorwerpen exact op schaal waren gemaakt, levert ons een leerzaam kijkje in een zeventiende-eeuwse woning. Ik zou zeggen, doe hier je voordeel mee als je nog eens in het Rijksmuseum bent!
En voor wat betreft het boek, zou ik je die aanraden? Als je op zoek bent naar een boek dat dichtbij de geschiedenis blijft, dan niet. Alleen de beschrijving van het met tin en schildpad ingelegde poppenhuis is realistisch, de rest van het verhaal is fictief. Ook als je een vrolijk boek zoekt maak je een andere keuze. De positie van vrouwen is schrijnend en de complotten en miscommunicatie werken deprimerend. Maar als je een realistisch inkijkje wilt in de zeventiende eeuw en je houdt van mysterie, dan zul je het boek net als ik in één ruk uitlezen. Ga daarna wel weer wat leuks doen om jezelf tot de realiteit te brengen.
Lees meer over het boek op www.lsamsterdam.nl
Lees meer over het poppenhuis op www.rijksmuseum.nl
Lees meer over Petronella Oortman op resources.huygens.knaw.nl
Overige bron: geschiedenisportaal